De vreugde en het geluk van de zomer brengt de euforie in menig mens naar boven, maar zodra de eerste herfstregenbuien vallen, bevind je je misschien, zonder dat je er erg in hebt, midden in de omhelzing van de beruchte winterdip. Het stralende zonlicht maakt plaats voor sombere wolken, de warme bries wordt vervangen door koude windstoten en de sprankelende zomerdagen voelen als eeuwen geleden. Het lijkt wel alsof de natuur zelf de seizoenen heeft omgezet van een vrolijke dans in een langzamere, droevige melodie.

Door: Anne Geerdes

Oorsprong

Het bestaan van de winterdepressie kwam voor het eerst aan het licht in de jaren ’80. Onderzoeker Norman Rosenthal verhuisde van het zonovergoten Zuid-Afrika naar het ’s winters ijskoude New York. Al snel begon hij te merken dat zijn energieniveau afnam en hij zich tijdens de winter futlozer voelde. Hij begon te vermoeden dat deze klachten mogelijk gerelateerd waren aan het gebrek aan natuurlijk licht. Hij besloot te onderzoeken of hij de enige was die met seizoensgebonden stemmingen te maken had. Dus, plaatste hij een verzoek in de Washington Post en verzocht lezers om te delen of zij een vergelijkbare ervaring hadden. En wat bleek? Rosenthal was zeker niet de enige. Er kwamen meer dan tweeduizend reacties binnen. Hij besloot dit fenomeen nader te onderzoeken en introduceerde de term: ‘seizoensgebonden depressie’, bij het grotere publiek ook wel beter bekend als: de winterdepressie.

Winterdepressie: wat is het?

Ongeveer 2% van de Nederlanders krijgt te maken met een serieuze winterdepressie. Maar wacht, dat is niet hetzelfde als de veel mindere winterdip, waar ongeveer 10% van ons ‘slechts’ een tikje somberder en futlozer van wordt. Een stuk minder heftig dus. Wat zijn dan de typische symptomen van een winterdepressie? Stel je voor, je bent constant vermoeid, wat leidt tot het verlengen van je schoonheidsslaapje. En dan is er dat onverklaarbare verlangen naar koolhydraatrijk voedsel dat je als een magneet aantrekt. Het is bijna alsof het gevoel van somberheid je een comfortabel bed en een zak chips aanbiedt. En terwijl je jezelf verwent met heerlijke snacks, groeit je gewicht mee, waardoor je plotseling niet meer in je favoriete kleren past. Dat laat je stemming dan weer kelderen en zo glijd je, langzaam maar zeker, mede dankzij het ‘ik pas nergens meer in’ gevoel, verder en verder in een winterdepressie.

Nu even zonder grappen. Klachten die doorgaans optreden bij een winterdepressie omvatten voornamelijk vermoeidheid, wat zich uit in zowel slapeloosheid als overmatig veel slapen, verandering in eetgewoonten met vaak een sterk verlangen naar koolhydraatrijke voeding, en een voortdurend gevoel van somberheid.

De werking van een winterdepressie

Het lijkt waarschijnlijk dat een winterdepressie veroorzaakt wordt door de hoeveelheid licht die je opvangt. Rond de evenaar komt het fenomeen bijvoorbeeld vrijwel niet voor. Des te noordelijker je gaat op de kaart des te hoger de kans op een depressie in de winter. Hoe kan het nou dat een te kort aan licht een winterdepressie kan veroorzaken? Dat is nog een beetje een mysterie, maar er zijn verschillende mogelijkheden.

Een tekort aan licht kan jouw interne biologische klok ontregelen. Hier is hoe het werkt: een dag duurt officieel 24 uur, maar jouw interne biologische klok tikt iets langzamer, gemiddeld zo’n 24 uur en 20 minuten per dag. Dit betekent dat jouw biologische ritme niet perfecte in de pas loopt met de werkelijke dag en nacht. Om dat bij te sturen, hebben we licht nodig. Licht speelt een cruciale rol bij het dagelijks resetten van jouw biologische klok. Echter, op sombere winterdagen, wanneer er nauwelijks ochtendlicht is, verloopt deze reset niet helemaal goed. Een ontregelde biologische klok kan invloed hebben op het hormoon cortisol, ook wel bekend als het stresshormoon. Als je biologische klok niet goed is afgestemd, kan je lichaam te veel cortisol produceren, wat kan leiden tot symptomen zoals die bij een winterdepressie. Bovendien kan licht invloed hebben op jouw melatoninehuishouding, het hormoon dat jouw lichaam vertelt dat het tijd is om te gaan slapen. In het geval van een winterdepressie blijft een deel van de hersenen langer melatonine afgeven, zelfs in de ochtend. Dit resulteert in moeite met opstaan in de ochtend en een verlangen om te blijven slapen. In de winter is het ook nog eens heel laat licht, waardoor je niet voldoende ochtendlicht krijgt. Dat ochtendlicht speelt juist een belangrijke rol bij het stoppen van de melatonine productie in je lichaam.

Dan is er nog een derde mogelijk gevolg van te weinig licht. Te weinig licht rommelt misschien met je serotonine. Serotonine is een stofje in de hersenen wat je gelukkig maakt. Deze hypothese is een beetje lastig en de wetenschap is hier ook nog wel een beetje verdeeld over. In de jaren ’80 onderzochten ze hersenen van overleden mensen. Hier vonden ze dat in de hersenen bepaalde delen minder serotonine hadden in de winter vergeleken met andere seizoenen. Maar dan blijft altijd een beetje de vraag: is het een gevolg of een oorzaak van een winterdepressie? Het lijkt er in elk geval sterk op dat licht een effect heeft op winterdepressie.

Tips

Wat kun je zelf doen om een winterdepressie te ‘verlichten’? Hoe kun je de donkere dagen weer wat zonniger maken en jouw stemming opkrikken?

Breng het daglicht naar binnen: Houd gordijnen open en zet de lichten aan om de invloed van de kortere dagen te beperken.
Blijf bewegen: Ook in de winter is beweging essentieel voor de aanmaak van het geluk hormoon endorfine, een hormoon wat we ’s winters extra hard nodig hebben. Geen zin om te bewegen? Maak het niet moeilijker dan dat het is! Een korte wandeling door het park, de fiets pakken naar werk of school, of een frisse neus halen tijdens de lunchpauze: het dagelijks leven zit vol momenten waarop we kunnen bewegen.
Zorg goed voor jezelf: De kans is groot dat je het liefst de hele dag in bed wil blijven liggen tijdens de grauwe dagen. Dat is geen goed idee. Ook de winter zit vol met geluksmomenten en seizoensgebonden activiteiten. Richt je aandacht op de dingen waar je blij van wordt en plan leuke activiteiten in je agenda, dit helpt tegen negatieve gevoelens.
Eet gezond en gevarieerd: Vergeet je vitaminen niet! Vooral vitamine D (zonnestralen in een potje), omega-3 en gezonde eiwitten die in die heerlijke stamppot van oma zitten zijn belangrijk in de winter. Eet daarnaast lekker veel groente en fruit, zo houd je je lichaam sterk en gezond voor de winter.
Lichttherapie bij een winterdip: Krijg je jezelf niet in beweging? Een winterdip is goed te behandelen met licht. Met lichttherapie ga je eenmaal per dag zo’n halfuur tot driekwartier voor het licht van een speciale lamp zitten. De meeste mensen merken na een week al verbetering. Neem voor lichttherapie contact op met je huisarts.

Dus, onthoud dat de winterdepressie niet jouw persoonlijke seizoensvijand hoeft te zijn. Met een beetje daglicht, wat positieve beweging, zelfzorg en een gezond dieet kan ook jij die winterblues verslaan. Als alle hoop verloren lijkt en je jezelf nog steeds in een eindeloze wintersage ziet, onthoudt dan dit: lachen is het beste medicijn, dus zorg ervoor dat je genoeg humor en warmte in je leven brengt om de koude maanden door te komen. Blijf stralen, zelfs als de zon verstoppertje speelt achter de wolken. Dag winterdip, tot volgend jaar!